Người tiến hành tố tụng hình sự có thể bị thay đổi nhằm loại bỏ những yếu tố có thể làm cho người tiến hành tố tụng không thể vô tư khách quan khi làm nhiệm vụ. Thủ tục thay đổi người tiến hành tố tụng hình sự được thực hiện theo quy định pháp luật tố tụng hình sự. Trong bài viết này, Chuyên tư vấn luật xin trình bày một số thông tin liên quan đến vấn đề này, cụ thể như sau.
>>> Xem thêm: Người tham gia tố tụng
Mục Lục
Căn cứ thay đổi người tiến hành tố tụng
Trong quá trình tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi khi thuộc một trong các trường hợp được quy định tại Điều 49 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, cụ thể:
- Đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo;
- Đã tham gia với tư cách là người bào chữa, người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật trong vụ án đó;
- Có căn cứ rõ ràng khác để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.
Bên cạnh các căn cứ chung nêu trên, trong các trường hợp cụ thể người tiến hành tố tụng sẽ bị thay đổi nếu giữ nhiều tư cách của người tiến hành tố tụng trong cùng một vụ án.
Thay đổi Điều tra viên, Cán bộ điều tra
Điều tra viên, Cán bộ điều tra là một trong những người tiến hành tố tụng theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Trong cùng một vụ án hình sự, theo quy định tại khoản 1 Điều 51 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Điều tra viên, Cán bộ điều tra phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong các trường hợp:
- Trường hợp quy định tại Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (căn cứ chung nêu trên);
- Đã tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên hoặc Thư ký Tòa án.
Thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên
Kiểm sát viên và Kiểm tra viên là một trong những người tiến hành tố tụng theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Kiểm sát viên, Kiểm tra viên phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong các trường hợp:
- Trường hợp quy định tại Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (căn cứ chung nêu trên);
- Đã tiến hành tố tụng trong vụ án đó với tư cách là Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên hoặc Thư ký Tòa án.
>>> Xem thêm: Thẩm quyền của Viện Kiểm sát
Thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm
Thẩm phán, Hội thẩm là một trong những người tiến hành tố tụng theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Thẩm phán, Hội thẩm phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong các trường hợp:
- Trường hợp quy định tại Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (căn cứ chung nêu trên);
- Họ cùng trong một Hội đồng xét xử và là người thân thích với nhau;
- Đã tham gia xét xử sơ thẩm hoặc phúc thẩm hoặc tiến hành tố tụng vụ án đó với tư cách là Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án.
Thay đổi Thư ký Tòa án
Thư ký Tòa án là một trong những người tiến hành tố tụng theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 34 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Thẩm phán, Hội thẩm phải từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi nếu thuộc một trong các trường hợp:
- Trường hợp quy định tại Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (căn cứ chung nêu trên);
- Đã tiến hành tố tụng vụ án đó với tư cách là Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Điều tra viên, Cán bộ điều tra, Thẩm phán, Hội thẩm, Thẩm tra viên, Thư ký Tòa án.
Thẩm quyền thay đổi người tiến hành tố tụng
Thẩm quyền thay đổi người tiến hành tố tụng sẽ có sự khác nhau được quy định tại khoản 2 Điều 51, khoản 2 Điều 52, khoản 2 Điều 53 và khoản 2 Điều 54 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015.
Việc thay đổi Điều tra viên và Cán bộ điều tra do Thủ trưởng hoặc Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra quyết định. Điều tra viên bị thay đổi là Thủ trưởng Cơ quan điều tra thì việc điều tra vụ án do Cơ quan điều tra cấp trên trực tiếp tiến hành.
Đối với Kiểm sát viên, Kiểm tra viên, Thẩm phán, Hội thẩm và Thư ký Tòa án, tùy vào việc thay đổi diễn ra trước hay tại phiên tòa mà thẩm quyền quyết định thay đổi người tiến hành tố tụng sẽ khác nhau, cụ thể:
Trước phiên tòa
- Việc thay đổi Kiểm sát viên trước khi mở phiên tòa do Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp được phân công giải quyết vụ án quyết định. Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì do Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp quyết định.
- Việc thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án trước khi mở phiên tòa do Chánh án hoặc Phó Chánh án Tòa án được phân công giải quyết vụ án quyết định.
Tại phiên tòa
Việc thay đổi Kiểm sát viên, Thẩm phán, Hội thẩm, Thư ký Tòa án tại phiên tòa do Hội đồng xét xử quyết định.
Khi đang diễn ra phiên tòa, Hội đồng xét xử hoãn phiên tòa khi thay đổi kiểm sát viên, thẩm phán, hội thẩm. Trong trường hợp thay đổi thư ký Toà án, Hội đồng xét xử ra quyết định tạm ngừng phiên tòa.
Thủ tục thay đổi người tiến hành tố tụng
Thủ tục thay đổi Điều tra viên, cán bộ điều tra
Khi thuộc các trường hợp quy định tại Điều 51, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 hoặc có căn cứ cho rằng Điều tra viên, cán bộ điều tra có thể không vô tư khách quan khi thực hiện nhiệm vụ thì Điều tra viên, cán bộ điều tra đó phải bị từ chối tiến hành tố tụng thay đổi.
Khi đó, Thủ trưởng hoặc Phó thủ trưởng cơ quan điều tra sẽ văn bản ra quyết định gọi là “Quyết định thay đổi điều tra viên, cán bộ điều tra tiến hành điều tra vụ án hình sự” theo mẫu tại Thông tư 61/2017/TT-BCA về quy định biểu mẫu, giấy tờ, sổ sách về điều tra hình sự do Bộ trưởng Bộ Công an ban hành để thay đổi Điều tra viên, Cán bộ điều tra trước đó được phân công. Quyết định này là căn cứ để phát sinh nghĩa vụ của điều tra viên, cán bộ điều tra bị thay đổi và điều tra viên, cán bộ điều tra mới được thay đổi.
Thời điểm quyết định có hiệu lực điều tra viên, Cán bộ điều tra bị thay đổi phải bàn giao đầy đủ hồ sơ và tài liệu có liên quan đến vụ án cho Điều tra viên, Cán bộ điều tra được phân công điều tra vụ án.
Trong trường hợp Điều tra viên, Cán bộ điều tra bị thay đổi là Thủ trưởng cơ quan điều tra thì việc điều tra vụ án do cơ quan điều tra cấp trên trực tiếp tiến hành.
Thủ tục thay đổi Kiểm sát viên, Kiểm tra viên
Trước khi mở phiên tòa, nếu có căn cứ phải thay đổi Kiểm sát viên thì Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp sẽ có văn bản ra Quyết định thay đổi Kiểm sát viên đang thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử theo mẫu được ban hành kèm theo Quyết định số 505/QĐ-VKSTC.
Trong quyết định này nêu rõ thông tin Kiểm sát viên bị thay đổi và thông tin Kiểm sát viên thay thế cho Kiểm sát viên bị thay đổi. Quyết định này được gửi đến cho Tòa án nơi có thẩm quyền xét xử vụ án, Kiểm sát viên có tên trong Quyết định và được lưu vào hồ sơ vụ án, hồ sơ kiểm sát.
Tại phiên tòa, tại Điều 302 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định, Chủ tọa phiên tòa phải hỏi người tham gia tố tụng có mặt xem họ có thay đổi Kiểm sát viên hay không. Nếu có đề nghị thay đổi thi Hội đồng xét xử xem xét và quyết định.
Trong trường hợp phải thay đổi Kiểm sát viên thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa. Viện trưởng hoặc Phó viện trưởng Viện kiểm sát ra quyết định cử Kiểm sát viên thay thế Kiểm sát viên bị thay đổi. Nếu Kiểm sát viên bị thay đổi là Viện trưởng Viện kiểm sát thì Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp ra quyết định.
Thủ tục thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm
Trước khi mở phiên tòa, nếu có căn cứ phải thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm thì Chánh án hoặc Phó Chánh án được phân công sẽ có văn bản ra Quyết định thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm theo mẫu số 03-HS được ban hành kèm theo Nghị quyết số 05/2017/NQ-HĐTP.
Trong quyết định này nêu rõ họ tên, chức danh Thẩm phán, Hội thẩm bị thay đổi và họ tên, chức danh Thẩm phán, Hội thẩm được phân công thay thế. Quyết định này được gửi đến cho Thẩm phán, Hội thẩm bị thay đổi, Thẩm phán, Hội thẩm được phân công thay thế; Viện Kiểm sát cùng cấp và những người có quyền đề nghị thay đổi; và được lưu vào hồ sơ vụ án.
Tại phiên tòa, tại Điều 302 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định, Chủ tọa phiên tòa phải hỏi người tham gia tố tụng có mặt xem họ có thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm hay không. Nếu có đề nghị thay đổi thi Hội đồng xét xử xem xét và quyết định bằng cách biểu quyết tại phòng nghị án. Khi xem xét thay đổi thành viên nào thì thành viên đó được trình bày ý kiến của mình, Hội đồng quyết định theo đa số.
Trong trường hợp phải thay đổi Thẩm phán, Hội thẩm thì Hội đồng xét xử ra quyết định hoãn phiên tòa. Chánh án hoặc Phó chánh án được ra quyết định cử Thẩm phán, Hội thẩm thay thế người bị thay đổi. Nếu Thẩm phán bị thay đổi là Chánh án Tòa án thì do Chánh án Tòa án trên một cấp quyết định.
Thủ tục thay đổi Thư ký Tòa án
Trước khi mở phiên tòa, nếu có căn cứ phải thay đổi Thư ký phiên tòa thì Chánh án hoặc Phó Chánh án được phân công sẽ có văn bản ra Quyết định thay đổi Thư ký tòa án theo mẫu số 03-HS được ban hành kèm theo Nghị quyết số 05/2017/NQ-HĐTP.
Trong quyết định này nêu rõ họ tên, chức danh Thư ký tòa án bị thay đổi và họ tên, chức danh Thư ký tòa án được phân công thay thế. Quyết định này được gửi đến cho Thư ký bị thay đổi, Thư ký được phân công thay thế; Viện Kiểm sát cùng cấp và những người có quyền đề nghị thay đổi; và được lưu vào hồ sơ vụ án.
Tại phiên tòa, tại Điều 302 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định, Chủ tọa phiên tòa phải hỏi người tham gia tố tụng có mặt xem họ có thay đổi Thư ký tòa án hay không. Nếu có đề nghị thay đổi thi Hội đồng xét xử xem xét và quyết định.
Trong trường hợp phải thay đổi Thư ký tòa án thì Hội đồng xét xử ra quyết định tạm ngừng phiên tòa. Chánh án hoặc Phó chánh án được ra quyết định cử Thư ký thay thế người bị thay đổi.
>>> Xem thêm: Thẩm quyền tố tụng của tòa án
Trên đây là nội dung tư vấn về Dịch vụ luật sư tư vấn giải quyết tranh chấp lao động cá nhân của Chuyên tư vấn luật. Nếu như bạn có vướng mắc nào hoặc cần dịch vụ luật sư tư vấn, đại diện để khiếu nại, khởi kiện đất đai, xin vui lòng liên hệ LUẬT SƯ HÌNH SỰ qua HOTLINE 1900.63.63.87 để được tư vấn và hỗ trợ một cách kịp thời nhất. Xin cảm ơn.
